Quảng Ninh: Xác định bảy nút thắt trong phát triển nhà ở công nhân, lao động thu nhập thấp

Quảng Ninh dành quỹ đất cho 17 dự án nhà ở xã hội với khoảng trên 22.356 căn hộ, trong đó có 6 dự án đang triển khai.

Vấn đề nhà ở xã hội cho công nhân, người lao động thu nhập thấp là việc làm đã được Quảng Ninh quan tâm từ lâu. Đặc biệt là ngày 01/8/2022, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã chỉ đạo tại Hội nghị “Thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội cho công nhân, người thu nhập thấp”, nhưng khi triển khai còn nhiều vướng mắc về cơ chế, chính sách đầu tư và người sử dụng sản phẩm.

Theo dự báo, nhu cầu và mục tiêu phát triển nhà ở xã hội trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh đến năm 2025, tổng nhu cầu về nhà ở hỗ trợ cho các nhóm đối tượng theo dự án khoảng 2,5triệu m2/sàn, với tổng số khoảng 46.000 căn hộ gồm: Công nhân tại các khu công nghiệp (KCN) cần có chỗ ở là 68.000 người, với khoảng 700.000m2/sàn (tương ứng 17.500 căn hộ). Nhu cầu tập trung tại các địa phương có các khu công nghiệp như các thành phố: Hạ Long, Móng Cái, thị xã Quảng Yên và huyện Hải Hà.

Lao động trong Tập đoàn công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam và Tổng Công ty Đông Bắc có thu nhập thấp cần có chỗ ở cho 9.500 người với khoảng 590.000m2/sàn (tương ứng 9.500 căn hộ); thợ mỏ có thu nhập trung bình cần có chỗ ở cho khoảng 10.500 người, với khoảng 640.000m2/sàn (tương ứng 10.500 căn hộ). Nhu cầu tập trung tại các địa phương có đông công nhân mỏ như các thành phố: Hạ Long, Cẩm Phả, Uông Bí và thị xã Đông Triều.

Hiện 6 dự án, trong đó 3 dự án nhà ở xã hội cho người có thu nhập thấp và 3 dự án nhà ở xã hội dành cho công nhân đã triển khai xây dựng.

Đáp ứng cho đối tượng thu nhập thấp tại đô thị, cán bộ công chức viên chức; nguồn nhân lực chất lượng cao thu hút vào khu vực công cần có chỗ ở cho khoảng trên dưới 10.500 người, với khoảng 640.000m2 sàn (tương ứng 10.500 căn hộ). Nhu cầu tập trung tại các đô thị gồm 4 thành phố và 2 thị xã.

Trước mắt, cần đáp ứng ngay khoảng 50% nhu cầu nhà ở của diện thợ mỏ; công nhân trong các KCN; lao động chất lượng cao, lao động thu nhập thấp trong các đô thị. Giai đoạn (2026-2030) nhân ra diện rộng, tổng diện tích nhà ở xã hội, nhà ở cho công nhân và người lao động trên địa bàn tỉnh đến năm 2025 triển khai xây dựng khoảng 1.240.000m2/sàn, tương ứng khoảng 25.000 căn hộ. Trong đó, các dự án đang triển khai khoảng 460.000m2/sàn; các dự án dự kiến kêu gọi đầu tư mới 770.000m2/sàn.

Quỹ đất xây dựng đối với nhà ở công nhân KCN, lao động có kỹ năng, tỉnh đã quy hoạch 7 dự án đất ở với tổng diện tích khoảng 55,5ha (Hạ Long 2 khu diện tích 13,2ha; Quảng Yên 2 khu diện tích 10,2ha; Đông Triều 1 khu diện tích 3,3ha; Hải Hà 1 khu diện tích 18,8ha; Móng Cái 1 khu diện tích 10ha).

Đối với nhà ở cho công nhân, thợ mỏ, chủ trương của tỉnh không sử dụng quỹ đất 20%, sau khi rà soát quy hoạch, các địa phương đã giới thiệu cho ngành than 7 địa điểm với tổng diện tích khoảng 112ha. Trong đó, Hạ Long 2 điểm diện tích 55ha; Cẩm Phả 3 điểm diện tích 33ha; Uông Bí 2 điểm diện tích 24ha (quỹ đất của ngành Than hiện có 10 điểm khoảng 5,04ha).

Quỹ đất xây dựng nhà ở cho người có thu nhập thấp, nguồn nhân lực chất lượng cao. Giai đoạn 2022-2025, sử dụng quỹ đất 20% trong dự án nhà thương mại, khu đô thị. Cụ thể, tổng quy mô quỹ đất 20% phát triển nhà ở xã hội toàn tỉnh đã quy hoạch giai đoạn 2021-2025, khoảng 663ha. Trong đó, Hạ Long 184ha, Cẩm Phả 18ha; Uông Bí 28ha, Móng Cái 21ha, Quảng Yên 383ha, Đông Triều 14ha, Vân Đồn 13ha. Trong đó có 20 địa điểm có thể triển khai ngay trong năm 2022, với diện tích khoảng 35,2ha.

Các dự án nhà ở xã hội trên địa bàn Quảng Ninh đã và đang triển khai gồm 6 dự án, trong đó 3 dự án nhà ở xã hội cho người có thu nhập thấp và 3 dự án nhà ở xã hội dành cho công nhân, tổng số căn hộ khoảng 3.998 căn. Một dự án nhà ở xã hội đã có chủ trương, vị trí xây dựng nhưng chưa triển khai.

Kế hoạch triển khai các dự án dự kiến trong giai đoạn 2022-2030, mục tiêu phấn đấu triển khai được khoảng 17 dự án nhà ở xã hội, trong đó có 6 dự án đang triển khai (15 dự án đã có quỹ đất để thu hút đầu tư xây dựng), tổng số khoảng trên 22.356 căn hộ.

Văn bản Quảng Ninh báo cáo, trình Thủ tướng Chính phủ và Bộ Xây dựng có đề xuất, kiến nghị Bộ Xây dựng xem xét, tổng hợp danh mục các dự án nhà ở xã hội, nhà ở cho công nhân tại địa phương, được công bố trên Cổng thông tin của Bộ Xây dựng đối với các dự án đủ điều kiện để thực hiện chính sách hỗ trợ lãi suất theo Nghị định số 31/2022/NĐ-CP ngày 20/5/2022 của Chính phủ.

Quỹ đất của ngành Than hiện có 10 điểm khoảng 5,04ha. Tỉnh dành thêm 7 địa điểm tổng diện tích khoảng 112ha để xây thêm 20.000 căn hộ, đáp ứng chỗ ở mới cho 20.000 công nhân.

Quảng Ninh đề nghị Thủ tướng Chính phủ, Bộ Xây dựng xem xét sửa đổi, bổ sung một số nội dung liên quan đến phát triển nhà ở xã hội quy định tại Luật Nhà ở còn bất cập gồm bảy vấn đề:

Một là, Luật Nhà ở hiện hành chưa có quy định cho phép doanh nghiệp, hợp tác xã thuộc đối tượng được mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội. Trong khi trên thực tế nhu cầu của các doanh nghiệp, hợp tác xã muốn mua, thuê nhà ở xã hội để cho người lao động của họ thuê lại để ở là rất lớn. Do vậy, kiến nghị cơ quan có thẩm quyền bổ sung quy định về việc doanh nghiệp, hợp tác xã mua hoặc thuê mua nhà ở xã hội để bố trí cho người lao động của doanh nghiệp, hợp tác xã đó ở.

Hai là, cho phép việc chỉ định và gắn trách nhiệm chủ đầu tư kinh doanh hạ tầng khu công nghiệp được làm chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội cho công nhân, người lao động của khu công nghiệp đó, phù hợp quy định của pháp luật về đầu tư công, đầu tư, đấu thầu, đất đai khi thực hiện lựa chọn chủ đầu tư.

Ba là, tại Khoản 3 Điều 54, Luật Nhà ở 2014 quy định “Các dự án nhà ở xã hội phải dành tối thiểu 20% diện tích nhà ở xã hội trong dự án để cho thuê và chủ đầu tư chỉ được bán sau 5 năm đưa vào sử dụng”. Trên thực tế có nhiều dự án không cho thuê được phần diện tích này dẫn đến tình trạng các căn hộ để cho thuê này để không, rất lãng phí. Trong khi đó, chủ đầu tư không được bán, dẫn đến không thu hồi được vốn, làm giảm thu hút đầu tư và không khuyến khích chủ đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, nhất là nhà ở xã hội để cho thuê. Đề xuất cơ quan có thẩm quyền sửa đổi quy định này cho phép bán nhà ở xã hội sau thời gian 2 năm đối với phần diện tích 20% nhà ở xã hội để cho thuê.

Bốn là, theo quy định của Luật Nhà ở, đối tượng được hưởng chính sách hỗ trợ nhà ở xã hội phải đáp ứng một trong các điều kiện là không thuộc đối tượng phải đóng thuế thu nhập cá nhân (thu nhập trên 11 triệu đồng/tháng). Trong bối cảnh kinh tế hiện nay, người lao động có mức thu nhập 11 triệu đồng/tháng không phải là cao, do đó cần đề xuất cấp có thẩm quyền nâng mức thu nhập chịu thuế TNCN (khoảng 15-17 triệu/tháng).

Năm là, pháp luật chưa có quy định về cơ chế chính sách cho việc phát triển nhà ở cho đối tượng người lao động có mức thu nhập trung bình (không thuộc diện được hỗ trợ nhà ở xã hội do vẫn phải đóng thuế TNCN), tuy nhiên những đối tượng này cũng không đủ khả năng mua nhà ở thương mại theo giá thị trường. Thực tế, trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh có số lượng lớn công nhân ngành than, mặc dù có thu nhập phải đóng thuế TNCN, nhưng do phải gửi tiền về cho gia đình ở quê, chi tiêu cho sinh hoạt (thuê nhà, ăn uống, sinh hoạt phí...), nên việc tích lũy để mua nhà ở thương mại tại Quảng Ninh vẫn còn rất khó khăn. Do đó, việc đề xuất áp dụng mức thu nhập khi xét điều kiện mua, thuê mua nhà ở xã hội cần linh hoạt, phù hợp trong từng điều kiện, thời kỳ cụ thể.

Sáu là, tỉnh Quảng Ninh đã xây dựng Đề án phát triển nhà ở cho lao động nghề mỏ, công nhân khu công nghiệp, thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, lao động có kỹ năng về làm việc, sinh sống tại địa phương, trong đó tập trung phát triển nhà ở cho thợ mỏ và công nhân KCN, thì điểm triển khai một số dự án là “Làng Văn hóa công nhân vùng mỏ”. Việc kêu gọi các doanh nghiệp ngoài ngành than tham gia vẫn rất khó khăn, trách nhiệm chính vẫn là của Tập đoàn công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV). Do đó, đề nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét việc bổ sung chức năng đầu tư xây dựng nhà ở công nhân mỏ cho TKV, xác định hoạt động xây dựng nhà ở công nhân mỏ không phải là hoạt động đầu tư ngoài ngành.

Bảy, hiện nay Bộ Xây dựng đang chủ trì triển khai việc sửa đổi Luật Nhà ở 2014, Luật Kinh doanh bất động sản 2014. Do vậy, trong quá trình thực hiện, đề nghị Bộ Xây dựng quan tâm, xem xét việc sửa đổi liên quan đến lĩnh vực nhà ở xã hội theo hướng: Tinh giảm, đơn giản thủ tục hành chính liên quan; có cơ chế, chính sách ưu đãi hỗ trợ rõ ràng, thống nhất cách thực hiện từ Trung ương đến địa phương.